T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Burdur İl Halk Kütüphanesi

Tarihçemiz

        

           16.yüzyıla kadar Osmanlı Devletinde kütüphaneler bağımsız bir yapı olarak değil, çoğunlukta cami veya medreselerde kitaplık olarak dolaplar içerisinde hizmet vermiştir. Geleneksel kütüphanelerimizden ayakta kalanların hemen tümü Osmanlı dönemi ürünü olup, çoğunlukta 17.-19. yüzyıl arasında kurulmuş olanlardır. Burdur ilimiz günümüzde olduğu gibi, XIX. yüzyılın son yarısına kadar da kitabı ve okumayı çok seven ve gerekli önemi veren bir yerdir. 1870-1898 yılları arasında 3, 1898-1906 yılları arasında 4 kütüphane mevcuttur. 1906 yılında biri Tefenni ilçesinde olmak üzere 5 kütüphanenin varlığı bilinmektedir. Bazı kaynaklarda 18. ve 19. yüzyıllarda daha fazla sayıda kütüphanenin varlığından söz edilmektedir.  Burdur ili âlimler ve medreseler zengini olarak kabul edildiğinden dolayı, günümüze kadar ulaşmamış daha fazla kütüphanenin varlığı da mümkün olabilecektir.

            1298 H. tarihli Konya Vilayeti Salnamesi ‘ne göre Konya Vilayetinde şehir merkezinde en fazla kütüphaneye sahip 5 kütüphane ile vilayet merkezi olan Konya'dır. 2. sırada ise 3 kütüphane ile Burdur yer almaktadır. Aynı salnameye göre Konya Vilayetinde yer alan kütüphaneler içerisinde en fazla kitaba sahip kütüphane Burdur'da bulunan Derviş Mehmed Paşa Kütüphanesi'dir.

          Sadr-ı Esbak Derviş Mehmet Paşa Kütüphanesi:Şeyh Sinan Mahallesinde, Oluklar Altı Caddesinde, Şeyh Sinan Camii karşısında Hoca Balı Hamamı bitişiğinde yer almaktadır. Bu kütüphanede kütüphaneci olarak görev yaptığından dolayı Esat Efendi Kütüphanesi olarak da bilinmektedir. II. Mahmut Devri sadrazamlarından Burdurlu Sadrazam Derviş Mehmet Paşa, hicri 1200 tarihlerinde Burdur’da yüksek âlimler yaşadığını görerek burada bir kütüphane yaptırmayı arzu eder.1316 H.(1898-1899 M.) Maarif Salnamelerine göre kuruluş tarihi 1770-1771 M. dir. Burdur kesme taşından, kubbesi kurşunla örtülü, Osmanlı ve Türk kütüphane mimarisi tarzında Pir Kulzade Kütüphanesi tipinde kârgir ve mükemmel bir bina olarak yaptırılmış olup, kitaplarla beraber vakfedilmiştir.  Vakfiyelerden anlaşıldığına göre, buradaki kitaplar başka yerlere nakledilmiş, bina mütevelliler elinde kalmıştır. Mütevelliler ise, binanın kubbesini yıkarak ahşap çatı ve tavan yapmak suretiylebinayı tahrip etmişlerdir. Kapı üzerinde 10 satırlık manzum ve 1232 H. 1816 M. tarihli bir kitabesi mahalli basında yer almış ise de, bu kitabe muhtemelen 1914 depreminde yerinden düşmüş, parçaları kaybolmuştur. Kitabesi mermer üzerine talik yazıyla, altın yaldızlı olarak yazılmıştır. 

      Bu kütüphanenin kitaplarından 2317 cildi Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü’ne devredilmiştir. 1687 cilt yazma eserin dijital kopyaları İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğünde mevcuttur. 18. asrın sonraları ile 19. asrın başlarında Derviş Mehmet Paşa Kütüphanesinde üç hafız-ı kütüp (Kütüphaneci) görevlendirilmiştir.

         Osmanlı kütüphaneciliğinde kütüphanelerin çalışma saatlerinin bir esasa bağlanmadığı bilinmektedir. Yeterli aydınlatma sisteminin bulunmaması, kütüphane kurucularınıkütüphanenin çalışma saatlerini güneşin konumuna göre ayarlamaya sevk etmiştir. Kütüphaneler, güneşin doğuşundan bir saat sonra açılmakta, güneşin batışından bir saat önce kapanmaktadır. Bu asırda kütüphaneler büyüklük kapasitesine göre haftada beş veya altı gün açık bulunurdu.Derviş Mehmet Paşa Kütüphanesi ise birçok kütüphaneden farklı olarak vakfiyesinde her gün açılacağı bildirilmiştir. Ayrıca, bu kütüphanede eğitim yapıldığına dair bilgiler mevcuttur. Derviş Mehmet Paşa 1818 M. tarihinde hazırlatmış olduğu vakfiyede, Hafız-ı Kütüplerin kütüphanede ders okutabilecek âlim kimselerden seçilmesini, kütüphanede dini faaliyetlere yer verilmesini, kütüphanede her gün Buhâri okutulmasını ve kütüphanede belli zamanlarda tatlı dağıtılması hususu vakfiyesinde yer almaktadır.

          Ayrıca; kütüphane çalışanlarına gerçek değerin verildiğini, bugünkü anlamda lojmandiyebileceğimiz vakıf konutlarında kaldıklarını, maaşlarının da vakıf gelirlerinden ödendiğine şahit oluyoruz. Yine bu dönemdekütüphanelerin şeriye sicillerine geçen vakfiyelerinden anladığımıza göre kütüphane demirbaş eşyalarının kayıt altına alındığı görülmektedir.

           Derviş Mehmet Paşa Kütüphanesi, 1914 depreminde ağır hasar görmüş ve yıllarca metruk halde kalmıştı. Daha sonra zilliyetlik nedeni ile bir vatandaşın üzerine geçmiştir. Bina,  uzun yıllar konut olarak kullanılmıştır. Burdur Belediyesi, bu binanın Derviş Mehmet Paşa Kütüphanesi olduğunu tespit ettikten sonra kütüphaneyi tescil ettirerek satın alma yoluna gitmiştir. Belediye tarafından aslına uygun olarak 2013 yılında restorasyonu tamamlanan kütüphane hizmete açılmayı beklemektedir.

 

         Küçük Şeyh Mustafa Kütüphanesi:Burdur’un Özgür Mahallesinde, Müze Müdürlüğü bahçesinde yer almaktadır.1240 tarihli vakfiyeye göre;  Burdur’da müftülük yapan ve Küçük Şeyh Efendi diye bilinen Şeyh Mustafa tarafından 1237 H. (1822 M.) tarihinde yaptırılmıştır. Kütüphanenin son hafız-ı kütüpleri Pir Kulzade Hacı Hasan Efendi ve oğlu Pir Kulzade Hacı Necip Efendi olduklarından dolayı Pir Kulzade Kütüphanesi olarak da anılır. Ayrıca, Bulguroğlu Kütüphanesi adıyla da bilinmektedir. Maarif Salnamelerine göre 1316 H.(1898-1899 M.)  tarihinde 720 cilt kitabı görülmektedir. Osmanlı mimarisinin güzel bir örneğidir. Kütüphane bugün var olmayan Pirkulzade Medresesi’nin bir parçasıdır. Dış cephe yöresel bir taşla örülmüştür. Güney hariç bütün cephelerde demir kafesler vardır.1971 Burdur depreminde ağır hasara uğramış, 1972 yılında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünce onarılmıştır. Kare şeklinde bir kaide üzerine kurulmuş olup, kubbeli ve tek bir mekândan oluşmaktadır. Duvarların içine gömme dolap şekli verilerek kitap rafları yapılmıştır. Binanın kitabesi yoktur. Pencere üstleri beyaz taşlarla yapılmış yalancı kemerlerle süslüdür. Geçmiş yıllarda bu kütüphane Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Satış Mağazası olarak da kullanılmış olup, halen Müze Müdürlüğünce sergi salonu olarak da kullanılmaktadır.

         Sa’den Zade Hacı İsmail Ağa Kütüphanesi:Bu kütüphane Burdur eşrafından ve hayır sahiplerinden Sa’dan oğlu Hacı İsmail’in sağlığında ihya etmiş olduğu Değirmenler Mahallesinde Küçük Divan Baba Camii yanındadır. Binası 1304 tarihli kitabesine nazaran Hacı İsmail Ağa vefat ettikten sonra vasiyeti üzerine yapılmıştır. Maarif Salnamelerine göre 1233 H. (1817-1818 M.) tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır. Küçük kubbeli bir binadır. Bu kütüphanedeki kitaplar uzun yıllar ilgisiz kalmış, nihayet Burdur ilinde o zaman Maarif müdürü olan Mehmet ATAY’ın çabaları ile matbu olan kitaplar eski halkevi binasının bir salonunda toplanmıştır. Küçük Şeyh Kütüphanesinin binası tamir edilerek kurtarılabilen yazmalar da burada birleştirilmiştir. Binanın 4 tarafı duvarla çevrilerek Burdur merkez ve çevresinde bulunan Roma Bizans devri kitabe ve mezar taşlarından bir kısmı toplanarak bir müze nüvesi kurulmuş, kitaplıkla beraber adına Eski Eserler Müzesi ve Etüd Kütüphanesi denilmiştir. Bazı kütüphanelerden buraya 3208 kitabın nakledildiği anlaşılmaktadır. 1914 depreminde yıkılan kütüphane sonradan tamir edilerek hizmete sunulmuş ise de, kütüphanenin medrese içinde bulunması ve medreselerin ortadan kaldırılması ile mevcut kitaplar Halkevine, halkevlerinin mallarının 11.08.1951 gün ve 5830 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle hazineye devredilerek önce Maliyeye oradan da Burdur Lisesine verilmiştir.

           Sadrazam Halil Hamit Paşa Kütüphanesi:Halil Hamit Paşa tarafından 1770 tarihinde kurulmuştur. Derviş Mehmed Paşa Kütüphanesi ile aynı yıl kurulduğu anlaşılmaktadır. Kütüphanede 1881 yılında 72, 1898-1903 yılları arasında ise 120 kitap bulunduğu bilinmektedir.Burdur’un Yenice Mahallesinde, çay boyu kenarında Çeşmeci Medresesi bünyesinde hizmet verdiği anlaşılmaktadır. Ahşap olduğu söylenen binası bakımsızlık yüzünden yıkılmış, arsası da satılmıştır. İçindeki kitapların da diğer kütüphanelere devredildiği sanılmaktadır.

 

            İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğü :

          1955 yılında Özel İdare; Maliyeden satın aldığı eski Halkevi binasının üst katını İl Daimi Encümeninin kararıyla kütüphane olarak kullanılması için Millî Eğitim Bakanlığı’na devretmiş ve 23.01.1955 yılında kütüphane halkın hizmetine açılmıştır.

          23.02.1978 tarihinde 50. Yıl Kültür Sarayının 3. katına taşınan kütüphane, uzun yıllar burada hizmet vermiştir. Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğünce tip proje olarak 2 katlı modern binasında 01.04.1993 tarihinden itibaren hizmet vermeye başlamıştır. Yapılan depremsellik incelemesi raporlarına göre, depreme dayanıksız olduğu gerekçesi ile, 02/12/2013 tarihinden itibaren Kışla Caddesinde bulunan şahıstan kiralanan 700 m² kullanım alanı olan binaya taşınarak hizmet vermeye başlamıştır. Eski hizmet binası yıkılmış olup, 2015 yılı içerisinde yeni kütüphane binasının yapımı planlanmış bulunmaktadır.